Danimarka’nın başkenti Kopenhag’da 2 Ekim’de gerçekleşen Avrupa Siyasî Topluluğu (AST) zirvesinde ana gündem Avrupa Kıtasının güvenliği ve Rusya-Ukrayna savaşı oldu. Zirvede pek çok lider Rusya’ya karşı daha sert bir tutum talebinde bulunurken, Avrupa’nın da savunma yeteneklerine daha çok yatırım yapılması görüşünde. Almanya Başbakanı Friedrich Merz, Avrupa’nın birlik içinde olduğunu ve Rus saldırganlığına karşı net bir tavır sergilediğini söyledi.
Zirve’de AB’yi, Danimarka Başbakanı Mette Frederiksen ile birlikte toplantıya eş başkanlık eden Avrupa Konseyi Başkanı António Costa, Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ve Avrupa Parlamentosu Başkanı Roberta Metsola temsil etti.
Rusya’nın Ukrayna’ya saldırması sonrasında Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un teklifiyle 2022’de kurulan AST, AB ülkeleri ile Türkiye gibi AB üyesi olmayan toplam 47 Avrupa ülkesinden oluşuyor. Ortak çıkar konularını ele almak için siyasi diyalog ve işbirliğini teşvik etmek amacıyla kurulan AST’ın öncelikli görevleri, Avrupa kıtasının güvenliğini, istikrarını ve refahını güçlendirmek olarak sıralanıyor.
Zirvede konuşan Macron, Rusya’ya karşı daha saldırgan bir tutum sergilenmesi vurgusu yaparak Avrupa ülkelerinin hava sahalarını ihlal eden Rus İHA’larının (insansız hava aracı) vurulması ve Rusya’nın gölge filosu olarak adlandırılan, yasa dışı petrol nakliyatıyla Rusya’ya finansman yaratmakla suçlanan gemilerin durdurulması örneklerini verdi.
Zirve’de AB’yi, Danimarka Başbakanı Mette Frederiksen ile birlikte toplantıya eş başkanlık eden Avrupa Konseyi Başkanı António Costa, Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ve Avrupa Parlamentosu Başkanı Roberta Metsola temsil etti.
“Rusya sadece Ukrayna’ya değil hepimize tehdittir”
Zirveye ev sahipliği yapan Danimarka’nın Başbakanı Mette Frederiksen de ülkesindeki havaalanları ve askerî tesisler etrafında son günlerde tespit edilen İHA’lara atıfta bulunarak “Artık herkes şunun açıkça farkına varmalıdır. Rusya durmaya zorlanmadıkça durmayacak” dedi. Avrupa’nın artık safça davranamayacağını söyleyen Frederiksen, “Rusya sadece Ukrayna’ya değil hepimize tehdittir. Ortak Avrupamızı o kadar güçlendirmeliyiz ki bize karşı kimse savaşı aklından geçiremesin. Ve bunu şimdi yapmak zorundayız” diye konuştu.
“Ekonomik baskıyı arttırmalıyız”
İngiltere Başbakanı Keir Starmer da Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin üzerindeki ekonomik baskının artırılması ve Ukrayna’nın mümkün olan en güçlü konuma getirilmesi gerektiğini söyledi, ülkenin özellikle hava savunma sistemleri, uzun menzilli füzeler ve anti-İHA kabiliyetlerinin artırılmasının önemine vurgu yaptı.
Dondurulan 140 milyar Euro Rus varlığı ne olacak?
Dünkü gayriresmi liderler zirvesinin gündeminde olan ve bugün de tartışılmaya devam eden bir başka konu ise Rusya’ya yönelik yaptırımlar kapsamında Avrupa’da el konulan Rus varlıklarının durumu. Rusya’ya yaptırımlar nedeniyle dondurulan 140 milyar Euro değerindeki varlıkların kullanımı konusunda liderler ortak bir tutumda buluşamıyor.
Rus varlıklarının Ukrayna’ya yardımlar için harcanmasını savunan ülkelerin başında Almanya geliyor. Almanya ve bazı Avrupa ülkeleri dondurulan varlıkların Ukrayna’ya destek amacıyla kredi olarak verilmesini öneriyor. Rus varlıklarına ev sahipliği yapan Belçika ise böyle bir adımın olası hukukî ve siyasî etkilerinden endişe ediyor.
“Putin’in parasını kullanacaksak, sorumluluk hepimizin olmalı”
Uluslararası hukuk, egemen varlıklara el konulmasını yasaklıyor. Avrupa’daki Rus varlıklarının önemli bir bölümü, menkul kıymetler saklama (CSD) kuruluşu Euroclear’e ev sahipliği yaptığı için Belçika’da bulunuyor. Dolayısıyla Rusya’nın kendi merkez bankası varlıkları üzerindeki hak iddiasının tanınmaya devam etmesi, Belçika’nın da Rus misilleme önlemlerine karşı korunması gerekiyor.
Belçika Başbakanı Bart De Wever zirvede yaptığı açıklamada, ülkesinde tutulan Rus varlıklarının Ukrayna’ya kredi olarak kullanılması durumunda Avrupalı liderlerden riskleri paylaşmayı garanti etmelerini istedi. Konunun dünkü toplantıda da gündeme geldiğine işaret eden De Wever, “Mevkidaşlarıma dün de anlattım. Putin’in parasını alıp kullanacaksak bir şeyler yolunda gitmezse hepimiz sorumluluk üstleneceğiz. Buna dair hepinizin imzasını istiyorum dedim” diye konuştu.
Rus varlıklarının büyük bölümünün bulunduğu Euroclear yönetiminin güvenliği de bir başka endişe konusu. Belçika Başbakanı De Wever, Euroclear Direktörünün halihazırda yakın korumalar eşliğinde yaşadığını belirterek, “Yapacağımız iş çok riskli” dedi.
Hangi ülkede ne kadar Rus parası var?
Ukrayna’ya ABD yardımlarının kesilmesi ve AB’deki pek çok ülkede mali sorunlar yaşanması nedeniyle Avrupa Komisyonu, Kiev’e 2026 ve 2027’de yapılacak yardımlar için, dondurulan Rus varlıklarının kullanılmasını önermişti. Rusya, bu öneriyi “salt hırsızlık” diye kınamıştı.
Konuyla ilgili bir başka pürüzlü nokta ise hangi ülkede ne kadar Rus varlığı bulunduğu. Belçika Başbakanı, bu konuda diğer liderlerden de şeffaflık beklediğini belirtti. Avrupa ülkeleri, ellerindeki Rus varlıklarıyla ilgili rakam vermekten kaçınıyor. Avrupa Parlamentosu’nda hazırlanan bir araştırma belgesinde Belçika’da bulunduğu tahmin edilen yaklaşık 185 milyar Euro’ya ek olarak Fransa’da 19 milyar Euro, Lüksemburg’da da 5 ila 20 milyar Euro civarında Rus varlığının bulunuyor olabileceği tahmini yer alıyor.
Merz: Nihai karar Ekim’de çıkacaktır
Almanya Başbakanı Friedrich Merz, AST zirvesi çıkışında yaptığı açıklamada, Rus varlıklarının Ukrayna’ya yardım için kullanılması konusunda Avrupa liderleri arasında güçlü bir mutabakat gördüğünü belirterek konuyla ilgili nihai kararın üç hafta içinde alınmasını beklediğini söyledi.
Kararın büyük ihtimalle Brüksel’de yapılacak bir sonraki AB liderler zirvesinde alınacağını belirten Merz, “Rus varlıklarının Ukrayna’ya yardımların devam ettirilmesi için, bu savaşın mümkün olduğunca çabuk bitmesini sağlamak üzere kullanılmasına imkân sağlayacak her yolu destekliyorum” dedi.
“Putin bu kararlılığı hafife almamalı”
Sosyal medya hesabında, Kopenhag’dan güçlü bir mesajın verildiğini belirten Şansölye Merz, Avrupa’nın birlik içinde olduğunu ve Rus saldırganlığına karşı net bir tavır sergilediğini söyledi. Ukrayna’ya desteklerin devam edeceğini ifade eden Merz, “Ukrayna’ya desteğimizi sürdürüyoruz ve kendimizi koruyoruz. Putin bu kararlılığı hafife almamalı” dedi.
